LEGGENDE E TRADIZIONI
INCIPIT LIBELLUS
DE RAPTU ANIMAE TUNDALI ET EJUS VISIONE
TRACTANS DE POENIS INFERNI ET GAUDIIS PARADISI
I.
Anno Domini millesimo centesimo quadragesimo nono, qui fuit annus secundus expedicionis Iherosolimorum, Conradi regis Romanorum, et annus quartus Eugenii papae, in quo anno ipse papa de partibus Galliarum Romam reversus est, in quo eciam anno sanctus Malachias defunctus in Claravalle est, visa est haec visio.
Duae sunt metropoles in Hibernia, septentrionalium Hiberniencium, australium Caselensium, de qua ortus fuit vir quidam, Tundalus nomine, nobilis genere, crudelis actione, forma corporis egregius, fortitudine robustus, de salute animae nichil sollicitus. Graviter ferebat si quis ei vel breviter de salute animae loqueretur; Ecclesiam negligebat; pauperes Christi nec videre volebat; scurris et joculatoribus pro vana gloria distribuebat quitquit habebat. Hic cum multos haberet amicos et sodales, inter eos habebat unum qui cummilitonis debito trium equortim debitor erat. Hic cum statutum prestolaret terminum, transacto tempore, illum convenit. Qui cum bene receptus ab eo tribus noctibus, cepit tractare de ceteris rebus. Cui cum ille responderet, se modo ad manum non habere quod petebat, iratus recedebat. Debitor autem illum mitigare cupiens, rogavit eum, ut priusquam recederet, secum cibum sumeret. Resedit, et securi deposita quam in manu tenebat, cibum sumere cum illo cepit. Statimque percussus invisibiliter, manum quam extenderat replicare non potuit ad os suum. Et clamare cepit terribiliter, suamque securim, quam deposuerat, uxori socii commendavit dicens: Custodi meam securim, quia ego morior. Statimque corruit corpus eius exanime, ac si numquam animam habuisset. Assunt omnia signa mortis, occurrit familia, tollitur cibus, exclamant armigeri, plorant hospites; corpus extenditur, pulsantur signa, occurrit clerus, miratur populus, totaque civitas subita boni militis morte turbatur. Ad hora decima in quarta feria usque in eandem horam in Sabbato mortuus sic jacuit. Calor tamen modicus in sinistra parte pectoris a diligenter palpantibus senciebatur, et ideo eum subterrare noluerant. Post haec resumpsit spiritum, et debili flatu quasi per unius horae spatium respirare cepit. Interrogatus si vellet conmunicare, innuit sibi afferri Corpus Domini. Quod cum sumpsisset et vinum bibuisset, cepit in graciarum accione Deum laudare et dicere: O Deus, major est misericordia tua quam iniquitas mea, licet magna sit nimis. Quantas ostendisti michi tribulationes multas et malas, et conversus vivificasti me, et de abissis terrae iterum reduxisti me. Quod cum dixisset, statim sub testimonio omnia quae habebat dispersit et dedit pauperibus, et se signo crucis signari praecepit, et pristinam vitam funditus se relicturum novit. Et cuncta quae viderat, et passus fuerat narravit dicens.
II.
De aspectu Demonum et Angeli qui deduxit eum.
Quum anima mea corpus exueret, et illud mortuum esse cognosceret, reatus sui consciencia cepit formidare, et quid faceret nesciebat. Timebat quidem, sed quid timeret ignorabat. Volebat ad corpus redire, sed intrare non poterat; foras exire, sed ubique pertimescebat. Igitur flens et plorans et tremebunda, et quid ageret nesciebat, et in nullo confidens, nisi in misericordia Dei. Tandem vidit ad se venientem tantam immundorum spirituum multitudinem, ut non solum totam domum et atrium domus, sed eciam vicos et plateas civitatis implerent. Et circumdantes miseram animam dixerunt: Cantemus huic misere anime debitum mortis canticum, quia filia mortis est et cibus ignis inextinguibilis, amica tenebrarum et lucis inimica. Et conversi ad eam stridebant dentibus in ipsam, et ungulis propriis pre furore nimio genas teterrimas laniabant dicentes: Ecce, misera, populus quem elegisti, cum quibus arsura intrabis in Inferno. Nutrix scandali, amatrix discordiae, quid et nos amamus? Quare non superbis modo, quare non fornicaris, quare non adulteraris? Ubi est vanitas tua et vana leticia? Ubi risus immoderatus, ubi fortitudo tua qua plurimis insultabas? Quare modo non innuis oculis, non teris pede, non digito loqueris, non pravo corde machinaris malum, sicut tacere solebas in levitatibus et letacitatibus tuis? Cum haec et similia dicerent, vidit a longe venientem, quasi stellam lucidissimam, in quam statim infatigabiles fixit intuitus, sperans se aliquod solatium per eam precepturum. Erat autem Angelus ejus, qui cum appropinquasset, proprio eam salutavit nomine, dicens: Ave, Tundale, quid agis? Videns autem ille speciosum juvenem nimis et audiens se proprio nomine salutatum, pre timore simul et gaudio sic respondit: Heu! domine pater, circumdederunt me dolores inferni, preoccupaverunt me laquei mortis. Cui Angelus: Modo me vocas dominum et patrem, quem semper tecum habebas, et nunquam tali nomine dignum me judicabas. At ille: Domine, ubi unquam te vidi aut ubi unquam dulcissimam vocem team audivi? Ad quod Angelus: Ego semper te sequebar a nativitate tua quocumque ibas, et nunquam consiliis meis acquiescere volebas. Et extendens manum in unum immundorum spirituum, qui prae ceteris ei maledicens insultabat: Ecce, inquit, ille, cujus voluntati et consilio obtemperabas. Sed aderit tibi igitur secura et leta, quia pacieris pauca de multis quae merueras. Sequere me, et quecumque tibi monstravero, memoriae tu tene, quia iterum ad corpus reverteris. Tunc illa, ultra modum perterrita, relicto corpore suo supra quod steterat, accessit propius. Demones haec audientes, et mala quae minabantur se non posse inferre videntes, blasphemaverunt Deum, injustum esse dicentes, quia non reddebat sicut promiserat unicuique secundum opera sua. Et post haec in semetipsos insurrexerunt, et plagis quibuscumque poterant se mutuo percuciebant, et nimio fetore relicto, cum ingenti tristicia et indignacione recesserunt.
Angelus autem precedens, dixit ad animam: Sequere me. At illa respondit: Heu! domine mi, si precesseris, isti retro me capient, et eternis ignibus me tradent. Ad quam Angelus: Ne timeas, quia plures nobiscum sunt, quam cum illis; si Deus pro nobis, quis contra nos? Cadent a latere tuo mille et decem millia a dextris tuis, ad te autem non appropinquabit. Verumtamen oculis tuis considerabis, et retribucionem peccatorum videbis. His dictis, profecti sunt.
III.
De valle horribili et ponte angusto.
Quumque longius simul pergerent, nullumque praeter splendorem Angeli lumen haberent, venerunt ad vallem terribilem et tenebrosam valde, et opertam mortis caligine. Erat autem profunda et carbonibus ardentibus plena; operculum ferreum habens, spissitudinis sex cubitorum, quod ardore nimio ipsos carbones superabat ardentes, cujus fetor omnes quas hucusque passa fuerat anima tribulaciones superabat. Super illam laminam sedebat multitudo miserarum animarum, illic cremabantur, donec admodum cremii in sartagine liquescerent. Et quod erat gravius, per predictam laminam colabantur, sicut colari solet cera per pannum, et iterum in carbonibus ignis ardentibus cibus renovabantur ad tormentum. Hec erat poena patricidarum, fratricidarum, homicidarum, vel facto vel consensu. Sed post hanc poenam, inquit Angelus, ducentur ad majores. Tu autem, quamvis homicida sis, modo tamen istam non patieris.
Post haec venerunt ad montem mire magnitudinis, et horroris magni, et vaste solitudinis, qui transeuntibus angustum valde praebebat iter. Ex una parte illius montis erat ignis putridus, sulphureus et tenebrosus; ex altera parte nix glatialis et ventus horribilis. Erat mons ille tortoribus plenus, qui furcas habebant ferreas ignitas, et tridentes acutissimos, quibus jugulabant animas, transire volentes trahebant ad poenas, et per vices de nive et grandine mittebant eas in ignem, et e converso. Haec est, inquit Angelus, poena insidiatorum et perfidorum. Post haec anima illa prae timore pedetentim, Angelum sequens, venit ad v...